ΑΘΥΡΟΣΤΟΜΙΑ

Οι λέξεις δεν είναι πονηρές. Δίνουν ένα όνομα σε ένα πρόσωπο, σε ένα όν  ή σε ένα αντικείμενο  ή χαρακτηρίζουν κάτι.

Από τα μικράτα μας τα μαθαίνουμε αυτά. Όνομα ουσιαστικό, όνομα επίθετο, αντωνυμία, ρήμα, μετοχή, πρόθεση, επίρρημα, σύνδεσμος, επιφώνημα!

Πονηροί είναι οι άνθρωποι.  Που ακούνε μια λέξη, όποια και να είναι αυτή και την παραπέμπουν στη δική τους σκέψη, στη δική τους ιδιαιτερότητα, αγνοώντας τη σκέψη αυτού που την εξεστόμισε και κυρίως τον τρόπο που την είπε.

Σημαίνον - Σημαινόμενο

Οι λέξεις είναι τα δομικά στοιχεία του λόγου. Εκλαμβάνονται από όλους σε δύο, τουλάχιστον, διαστάσεις ανάλογα με την θέση τους στον λόγο και τον τρόπο έκφρασής τους.

Είναι στοιχεία δύο διαστάσεων γιατί περιέχουν το σημαίνον, πάει να πει τη διαδοχή των γραμμάτων που τις απαρτίζουν και το σημαινόμενο δηλαδή το νόημα που τους αποδίδεται, κάτι που δεν το διαβάζουμε αλλά το αντιλαμβανόμαστε.

Κατά συνέπεια για να χαρακτηρίσουμε μια λέξη ως «ακατάλληλη» ή «κακή» θα πρέπει να βασιστούμε και στο σημαινόμενο και όχι μόνο στο σημαίνον. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κάθε λέξη περιέχει προθέσεις και διαθέσεις του υποκειμένου που τις εκφράζει.

Θέλετε παραδείγματα;

► Οι άντρες στις μεταξύ τους, φιλικές, συζητήσεις χρησιμοποιούν τη λέξη «μαλάκα» η οποία, στο σημαινόμενο της, υποκαθιστά κατά κάποιον τρόπο την λέξη «φίλε» και διάφορες άλλες, φιλικών διαθέσεων, λέξεις. Ταυτόχρονα η ίδια λέξη την ίδια στιγμή μπορεί να εκφραστεί ως υβριστική - προσβλητική. Η διαφοροποίηση εδώ είναι στις προθέσεις του ατόμου που την εκφράζει. Ουσιαστικά δεν μας ενοχλεί ο «φορέας» ( η λέξη «μαλάκας») αλλά το περιεχόμενο που της προσδίδει εκείνος που την εκφράζει.

► Η λέξη «πόρνη» μπορεί να εκφράζει το βιοποριστικό επάγγελμα μιας γυναίκας άρα είναι ουσιαστικό που προσδιορίζει ουσιαστικό. Μπορεί όμως να εκφραστεί με κακόβουλες προθέσεις οπότε η λέξη μετασχηματίζεται σε επίθετο που προσδιορίζει ουσιαστικό και άρα να λειτουργεί προσβλητικά.

Και πάλι όμως η προσβολή δεν συσχετίζεται με την ίδια την λέξη αλλά με το σημαινόμενο που η λέξη κουβαλά.

► Η λέξη «δάκτυλο» με τίποτα και από κανένα δεν θεωρείτε προσβλητική. Γιατί να θεωρείται η λέξη «πέος»;(το γράφω «ευγενικά»). Εν δυνάμει και οι δύο, για τον ίδιο λόγο, είναι «πονηρές»! Ποτέ δεν κατάλαβα, και δεν το έκανα, τη συνήθεια να βαφτίζουμε τα γεννητικά όργανα των παιδιών με περίεργα ονόματα. «Κουτάκι», «πουλάκι»  κ.λ.π. Χαζό δεν είναι;

► Η λέξη «καταλυτικός» σημαίνει ταυτόχρονα δύο αντίθετα πράγματα. Υπό μία εκδοχή σημαίνει «καταστρεπτικός» (κατάλυση = καταστροφή) και υπό μια άλλη εκδοχή σημαίνει «εκείνον που έπαιξε σημαντικό, θετικό, ρόλο στην εξέλιξη κάποιου πράγματος» (καταλύτης = χημική ουσία που βοηθάει χημικές αντιδράσεις). Δηλαδή μπορεί να σημαίνει και άσπρο αλλά και μαύρο. Ανάλογα τις διαθέσεις μας, τα συμφραζόμενα και το νόημα του συνόλου.

► Να συνεχίσω; Λέξεις όσες θέλετε. Βιβλίο ολόκληρο!

 

Το 1984 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Νεφέλη» το έργο «Νεοελληνική αθυροστομία» της Μαίρης Κακουλέ στο οποίο περιέχονται κάθε είδους αισχρολογίες του ελληνικού λαού. Χρειάστηκαν μάλιστα κάμποσοι τόμοι για να καταγράψει όσες περισσότερες μπορούσε! Το βιβλίο της Κακουλέ όπως ήταν φυσικό βρήκε αρκετούς επικριτές. Χαρακτηρίστηκε όμως από άλλους ως γλωσσολογικό μνημείο, γιατί μετά από έρευνα κατέγραψε τη γλώσσα χωρίς να την (κατα)κρίνει!

Καλές και κακές λέξεις

Τα νοήματα των λέξεων είναι σημαντικότερα από τις ίδιες τις λέξεις. Κατά συνέπεια δεν δικαιούμαστε να «αφορίζουμε» απόψεις βασισμένοι απλά και μόνο στην παρουσία κάποιον λέξεων που θεωρούνται «κακές».

Η σάτιρα είναι ίσως η δραστικότερη και ενίοτε η έσχατη μορφή φιλοσοφίας η οποία μπορεί να έχει και διδασκαλικό χαρακτήρα. Η σάτιρα διαθέτει έντονη διαπεραστικότητα και λόγω του ότι διεγείρει το ακροατή - αναγνώστη μπορεί να περάσει μηνύματα ακόμα και εκεί που η κλασσική φιλοσοφική έκφραση δεν κατάφερε. Πολύ συχνά έχει την ικανότητα να δημιουργεί αφορμές για στοχασμό στον ακροατή αναγνώστη δεδομένου ότι κρατάει σε εγρήγορση την προσοχή του.

Φαντάζεστε μια σάτιρα χωρίς «κακές λέξεις»; Ο Αριστοφάνης δηλαδή για κάποιους είναι «αποδιοπομπαίος»; Γιατί τόση υποκρισία;

Σεβασμός στους άλλους δεν είναι η χρησιμοποίηση μιας αποστειρωμένης γλώσσας με ένδυμα ευγενείας. Είναι η προσπάθεια να φέρεις στο φως τις πραγματικές σου σκέψεις, για θέματα που προβληματίζουν, ασχέτως του μέσου που χρησιμοποιείς. Το να βάζεις φραγμούς στη σκέψη σου είναι κάτι που σε εγκλωβίζει, σε αποπροσανατολίζει και εν τέλει δεν σε αφήνει να εκφραστείς πραγματικά.

Μια αποστειρωμένη γλώσσα, όσο ευγενικά και αν εκφέρει το λόγο, μπορεί κάλλιστα να είναι τόσο προσβλητική και τόσο απαράδεκτη όσο καμιά αθυρόστομη γλώσσα!

Η αθυροστομία δεν είναι πάντοτε ένας τρόπος να τραβήξεις την προσοχή. Θα ήταν ηλίθιο αυτό δεδομένου ότι αν δεν έχεις κάτι πραγματικά να πεις θα μείνεις μετέωρος και εκτεθειμένος!

Ο στόχος του αθυρόστομου δεν είναι σώνει και καλά να σοκάρει. Μια «άσεμνη» λέξη του μπορεί να αναδείξει τον θυμό του, την ειρωνεία του, την καυστικότητα του, την ανάγκη του τέλος πάντων να είναι ανθρώπινος, προσιτός, απαγκιστρωμένος από στεγανά.

Κατά τούτο:

Η «δυσανεξία», ενός ανθρώπου, σε κάποιες λέξεις δεν συσχετίζεται με τις ίδιες τις λέξεις αλλά με την διασύνδεση που έχει δημιουργήσει στο μυαλό του μεταξύ του σημαίνοντος και του σημαινόμενου. Η αντιμετώπιση των γλωσσικών στοιχείων με «Χιτλερικές» λογικές είναι παράλογη. Ακόμη κι αν ένας ομιλητής χρησιμοποιεί τις λέξεις με προσβλητική διάθεση γίνεται αντιληπτό ότι οι διαθέσεις του αποτελούν την αντίδραση απέναντι σε μια δράση που τον διέγειρε. 

 

Ένα τρανταχτό παράδειγμα.

Για τη χριστιανοσύνη ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος  ήταν γλωσσοπλάστης, μελίρρυτος, ανεξίθρησκος, μη μισαλλόδοξος, προστάτης των γραμμάτων  κ.α

Όταν αναφερόταν όμως στους Έλληνες εθνικούς ήταν ιδιαίτερα ευρηματικός στους χαρακτηρισμούς του.

«Δεν πάνε να κρεμασθούνε (οι Έλληνες σοφοί) πουθενά ή να γκρεμοτσακιστούνε, αφού δεν ξέρουν τί τους γίνεται;»

Τους αποκαλούσε:

Μωρούς,  εκφέροντες λόγους μιαρούς και ακάθαρτους, κυλιόμενους ομού με πόρνους και μοιχούς,  δεισιδαιμόνας,  αιμομίκτας μετά μητέρων και αδελφών, ασοφώτερους από τα ζώα,  εστιγματισμένους,  χειρότερους από τους χοίρους που πασαλείβονται με περιττώματα, κυνικά καθάρματα, παναθλίους, παμμιάρους, αναισχύντους, κ.α.

Όλες αυτές είναι «καλές» λέξεις ή προτάσεις;

Περισσεύει η υποκρισία στον τόπο δυστυχώς. Μου θυμίζει γυναίκες που, αφού γλέντησαν τη ζωή τους με κάθε τρόπο και πέρα από κάθε φραγμό, τρέχουν σε εκκλησίες και μοναστήρια όταν μεγαλώσουν κάνοντας «μεγαλόσταυρους»…

Θα τελειώσω με μια φράση του Νίκου Τσιφόρου που λέει πολλά (για τους περισσότερους εξ ημών) …

Ηθικός είναι αυτός που δεν μπορεί πια να είναι ανήθικος!

1/7/2013